นักวิจัย มทร.ศรีวิชัย ส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่น พัฒนาปลิงทะเลกาหมาด สู่ผลิตภัณฑ์ด้านอาหารและเครื่องสำอาง

ปลิงทะเลกาหมาด เป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง ลำตัวลักษณะทรงกระบอกกลมคล้ายไส้กรอก ลำตัวอ่อนนุ่มยืดหด ตัวได้ ปลายทั้งสองข้างเป็นช่องเปิดปาก และทวาร ผิวหนังส่วนนอกยืดหยุ่นได้ดี ภายใต้ผิวหนังมีตุ่มเม็ดหินปูน กระจายอยู่ทั่วไป มีหนามลักษณะคล้ายต้นไม้ล้อมรอบ 

ปลิงทะเลกาหมาดยังมีคุณสมบัติที่ดีหลายอย่างในการเป็นยารักษาโรค ซึ่งถือได้ว่าเป็นภูมิปัญญาชาวบ้าน ที่ชาวบ้านนิยมนำมาเป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงกระดูก รักษาแผล โดยวิธีการนำมาต้มและดองในน้ำผึ้งป่า แต่วิธีการเหล่านี้ยังขาดงานวิจัยออกมารองรับ ทำให้รศ.ดร.ชุตินุช สุจริต อาจารย์ประจำภาควิชาอุตสาหกรรมอาหาร คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการประมง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล ศรีวิชัย ได้สนใจทำการศึกษาวิจัยเรื่อง “การนำภูมิปัญญาของปลิงทะเลกาหมาด เพื่อก่อให้เกิดผลิตภัณฑ์ด้านอาหาร และเครื่องสำอาง” เพื่อนำภูมิปัญญาของปลิงกาหมาด มาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ ด้านอาหารและเครื่องสำอาง  สามารถส่งเสริมให้ชุมชนนำไปต่อยอดด้านธุรกิจ จึงมีการพัฒนาบรรจุภัณฑ์ให้มีความสวยงาม ส่งเสริมการตลาดเผยแพร่สรรพคุณต่าง ๆ ของปลิงกาหมาด ให้เป็นที่รู้จักมากยิ่งขึ้น ซึ่งการดำเนินงานด้านการวิจัย ได้รับทุนอุดหนุนจากงบประมาณด้านวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (ววน.) ประจำปี 2563

รศ.ดร.ชุตินุช กล่าวว่า ปลิงทะเลกาหมาด มีคุณสมบัติที่ดีหลายอย่างในการเป็นยารักษาโรค มีโปรตีนประมาณร้อยละ 10-12  ไขมันร้อยละ 0.002-0.04 และเนื้อปลิงทะเลยังมีสารมิวโคโปรตีนที่ทำให้กล้ามเนื้อทำงานได้ปกติ นอกจากนี้ ยังมีการระบบป้องกันตัวเมื่อเจอศัตรู โดยปล่อยเมือกเหนียวสีขาว หรือ แบ่งเซลล์อวัยวะภายใน เช่น ลำไส้ และทางเดินอาหารออกมา ซึ่งสารดังกล่าวนั้นมีกลไกออกฤทธิ์ทางชีวภาพ มีชื่อว่า สารโฮโลท๊อกซิน (Holotoxin) มีคุณสมบัติยับยั้งเชื้อรา และทำให้การขยายเซลล์ของมะเร็งช้าลง ซึ่งชาวบ้านนิยมนำมาเป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงกระดูก และรักษาแผล ทางทีมนักวิจัยจึงมีแนวคิดในการทำงานวิจัยชิ้นนี้ เพื่อนำองค์ความรู้จากภูมิปัญญาที่ชาวบ้านนำปลิงทะเลกาหมาดมาเป็นยา และปรุงอาหาร นำมาศึกษาเกี่ยวกับการทำผลิตภัณฑ์อาหาร และเครื่องสำอาง

สำหรับการจับปลิงทะเลกาหมาด ควรจับในเวลากลางคืน ช่วงข้างขึ้น หรือ ข้างแรม 15 ค่ำ ถนัดจากนั้นไปอีก 1-4วัน ต้องจับในน้ำลึก พบอยู่ใน 3-5 เมตร ในระดับน้ำปกติ สามารถหาได้สะดวก เนื่องจากปลิงทะเลกาหมาดออกหากินในเวลากลางคืน โดยในการจับปลิงพบบริเวณแนวปะการัง จะมีจุดสังเกตได้ง่าย ตาปลิงจะมีสีแดง คือตาของปลิงทะเลกาหมาดในตอนกลางคืน โดยชาวประมงสามารถที่จะจับได้อย่างสะดวก แต่หากจับในเวลากลางวัน ต้องดูทิศทางน้ำ ซึ่งในช่วงน้้ำลง สามารถที่จะหาปลิงได้ตามที่ต้องการ 

ส่วนในการทำความสะอาดปลิง  ชาวบ้านจะนำมาทำความสะอาดโดยการล้างด้วยน้ำเค็ม และนำลำไส้ปลิงทะเลออก เพื่อป้องกันการละลายตัวของปลิง เพราะหากได้น้ำจืดปลิงจะทำการลอกคราบและละลายเป็นเมือก หลังจากนั้นล้างด้วยน้้ำทะเล เพื่อทำความสะอาด ทิ้งให้สะเด็ดน้ำหลังจากนั้น นำสารส้มมาทำความสะอาด โดยการถูเพื่อให้ผิวหนังปลิงเรียบและช่วยในเรื่องกลิ่นเฉพาะตัวของปลิงลงลด หลังจากนั้นล้างด้วยน้ำที่สะอาดได้ เพื่อที่จะเตรียมในการที่จะแปรรูปอื่น ๆ ต่อไป จึงมั่นใจได้ว่ากระบวนการทั้งหมด จะสร้างความปลอดภัยให้กับผู้บริโภคในการรับประทานได้

รศ.ดร.ชุตินุช กล่าวด้วยว่า ขณะนี้ได้นำปลิงทะเลกาหมาด มาทำเป็นผลิตภัณฑ์ด้านอาหาร และเครื่องสำอาง ประกอบด้วย ยำปลิงกาหมาด แกงคั่ว น้ำมันปลิงกาหมาด  ปลิงดองในน้ำผึ้ง ปลิงดองในเหล้าและสมุนไพร  และปลิงแห้งใส่แคปซูล นอกจากนี้ได้มีการการนำน้ำมันปลิงทะเลกาหมาดเป็นฐานในการพัฒนาสูตรเซรั่ม เพื่อผิวพรรณที่ดีและน่าสนใจในการพัฒนาต่อยอด โดยได้นำมาพัฒนาต่อ 3 สูตร คือ สูตรที่1 น้ำมันมะพร้าวที่เคียวปลิงทะเลกาหมาด สูตรที่2 น้ำมันมะพร้าวที่เคียวปลิงทะเลกาหมาด ผสมมันเทียนดำ และสูตรที่3 น้ำมันมะพร้าวที่เคียวปลิงทะเลกาหมาด ผสม สมุนไพรต่าง ๆ โดยจากการทดลองพบว่า สูตรที่ 2 ได้รับการ ยอมรับ และมีคุณสมบัติในการบำรุงผิวพรรณ เพิ่มความชุ่มชื้นให้กับผิวหนัง เนื่องจากเมืองของปลิงทะเลกาหมาดช่วยในการรักษาบาดแผลได้ดี

ทั้งนี้ ผลิตภัณฑ์ที่ทำจากปลิงทะเลกาหมาดพร้อมบรรจุภัณฑ์ ยังอยู่ในระหว่างการพัฒนาสูตรต่าง ๆ ให้มีคุณภาพมากขึ้น  โดยในอนาคตจะมีผลิตภัณฑ์ออกสู่ตลาดอย่างแน่นอน